Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi 7 Aralık 2012 tarihinde“Hasta Güvenliği Sempozyumu”düzenledi. Toplantıya katılım ve katılanların katkısı son derecede güzel idi. Sempozyumu düzenleyenleri içtenlikle kutlarım.
Bu sempozyumda benden de “İlaç Güvenliği” konusunda bir konuşma yapmam istendi. İlaç güvenliği, hasta güvenliği konularının arasında en önemli olanlarından birisidir. Yapılan çalışmalar tıbbi uygulama hataları arasında en önde ilaç uygulama hatalarının geldiğini göstermiştir. Özellikle ayaktan tedavide bu tip sorunlara daha fazla rastlandığı gözlenmektedir.
Yapılan çalışmalarda Amerika Birleşik Devletleri’nde her yıl yaklaşık 1.5 milyon önlenebilir medikasyon hatası olduğunu göstermektedir. Bu hataların yılda7000 ölüme ve 177 milyar dolar harcamaya neden oldukları ön görülmektedir. İlaç uygulama hatalarının %27-50’sinin önlenebileceği ileri sürülmektedir.
İlaç uygulama süreçleri, reçeteleme, uygulama ve izleme başlıkları altında incelenmektedir. Bu nedenle her başlık altında görülebilecek hatalar ve bunların nedenleri değişik yayınlarda tartışılmıştır. Çalışmalar reçeteleme ve uygulama evrelerinde daha çok hata yapıldığını ortaya koymaktadır.
İlaç güvenliğini zorlayan faktörler şu şekilde sıralanmaktadır:
•Sistemle İlgili Faktörler
–İnsan gücü
–İş yükü
–Politika, protokol ve süreçler
•Süreçlerle İlgili Faktörler
–Çalışanlarda dikkat dağıtıcı ve görevle ilgili kopukluğa neden olan uygulamalar
–Dökümantasyon sorunları
–İletişim sorunları
–İzleme ve değerlendirme yöntemleri
–Cihaz eksiklikleri ve yetersizlikleri
•Çalışanlar İle İlgili Faktörler
–Bilgi eksikliği
–Eğitim eksikliği
–Deneyim
–Yorgunluk ve uykusuzluk
Bu faktörlerin bir kısmı kolaylıkla düzeltilebilecek sorunlardır. Ancak ana sorun sistemsel yaklaşım eksikliği olarak ortaya çıkmaktadır.
İlaç güvenliğini iyileştirmek ve uygulama hatalarını en aza indirmek için yapılan önemli öneriler şunlardır:
•Ulusal yaklaşım: Sorunu ulusal bir sorun olarak kabullenmek ve bu şekilde yaklaşmak gerekmektedir.
•Kurumsal yaklaşım: Her sağlık kuruluşunun kendi ilaç güvenliği iyileştirme politikalarını ulusal politikaların ışığında geliştirmesi ve uygulaması gerekmektedir. Kurumsal liderlik bu konuyu öncelikler arasına almalıdır.
•Eğitim: Tıp, hemşirelik ve eczacılık eğitimlerinde konunun hem mezuniyet öncesi, hem de mezuniyet sonrasında eğitim programları içine alınması gerekmektedir. Sadece ilaç güvenliği değil, hasta güvenliği konusunun bütünü ile eğitim programları içinde olması şarttır.
•Sistem değişimi: Hasta ve ilaç güvenliği konularına kişisel hata değil, sistematik iyileştirme yaklaşımı ile bakmak gerekmektedir.
–Teknolojik-CPOE, bar-code, elektronik hasta kayıt sistemi, elektronik reçete, uyarı sistemleri, karar destek sistemleri, v.b.
–Kanıta dayalı klinik uygulamalar
•Kültür değişimi:Hasta merkezli, kanıta-dayalı uygulamalar ağırlıklı, kalite ve hasta güvenliği öncelikli, iletişime açık, şeffaf yönetim ağırlıklı yeni bir sistem geliştirilmesi şarttır.
Hasta ve ilaç güvenliği konularında iyileştirme sağlanabilmesi için yoğun bir hasta ve toplum farkındalık çalışmasına da gerek vardır. Mayo Clinic’in (Mayo Foundation for Medical Education and Research, MFMER, Oct 15, 2011) hasta ve hasta yakınlarına konu ile ilgili önerileri şöyle sıralanmaktadır:
Hasta ve Hasta Yakınlarına Öneriler
• İlaç listesi yap!
• İlaçları kendi kutusunda tut!
• İlaç bilgi formlarını sakla!
• Mümkün olduğunca aynı eczaneye git, ilacını aynı eczaneden al!
• İlacını alınca, doktorunun reçetelediği ile aynı olduğundan emin ol!
• Sana verilen bir ilacı başkasına verme, başkasına reçetelenen ilacı kullanma!
Hasta güvenliği ve buna bağlı tüm konularda aşılması gereken pek çok sorunun olduğunu bir kez hatırlatması yönünden de Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesinin düzenlediği sempozyum çok yararlı olmuştur.
Seçme Sunumlar başlığı altında “İlaç Güvenliği” slide’larını bulabilirsiniz.
H. Erdal Akalın
İlgilenenlere:
- Preventing Medication Errors: Quality Chasm Series, Institute of Medicine, 2007, (www.iom.edu).
- Patient safety curriculum guide, World Health Organization, (www.who.org).
- Mayo Foundation for Medical Education and Research (MFMER), Oct 15, 2011
- Çakmakçı M, Akalın HE (editörler). Hasta Güvenliği: Türkiye ve Dünya, Füsun Sayek TTB Raporları/ Kitapları-2010, Türk Tabipleri Birliği Yayınları, Ankara, 2011.