İlk kez 2012’de “Avrupa Antibiotik Farkındalık Günü” olarak başlayan hareket, “Dünya Antibiotik Farkındalık Haftası” adı ile devam ediyor, 16-22 Kasım 2015.
Dünya Antiotik Farkındalık Haftası’nın amacı, giderek artan global antibiotik direnç sorunu ile ilgili farkındalığı arttırmak ve bu sorunun yaygınlaşmasını önlemek için toplumu, sağlık çalışanlarını ve politika koyucuları en doğru seçenekleri uygulamaları için cesaretlendirmektir.
Antibiotiklerin yaygın ve doğru kullanılmamasının sonuçları senelerdir bilinmektedir. Özetle, uygun olmayan antibiotik kullanımı;
- Antibiotik dirençine,
- Yan etkilere (hipersensitivite, antibiotiğe bağlı ishal veya kolite, özellikle C. difficile infeksiyonlarına) ve
- Sağlık harcamalarının gereksiz yere artmasına neden olmaktadır.
Bunların içinde en önemli olan antibiotik direnç gelişmesidir. Bundan birkaç ay önce yayınlanan “the Center for Disease Dynamics, Economics & Policy (CDDEP)” ve “The Global Antibiotic Resistance Partnership”in birlikte yayınladıkları “The State of the World’s Antibiotics 2015” raporu antibiotiklerin yaygın ve uygun olmayan kullanımına dikkat çeken en son yayın oldu. Raporda en can alıcı yorum, Dr. Laxminarayan’ın sözlerinde: “Antibiotik direnç gelişmesi ile başa çıkabilmek için global kaynakların %80’nini antibiotik yönetim programlarına (stwardship), %20’sini ise yeni ilaç geliştirilmesine harcamalıyız”. “Kaç yeni ilaç geliştirilirse geliştirilsin, eğer biz antibiotikleri bu şekilde kullanmaya devam edersek, bu ilaçların keşfedilmesinin hiçbir anlamı olmaz”.
O zaman yapılması gereken ne? Bu sitede daha önce de yazdığım bir yazıda “antibiotik yönetim program”larından bahsetmiş idim. Bugün tüm dünyada antibiotik kullanımını daha akılcı bir hale getirmek ve özellikle antibiotik direncini önleyebilmek için bu programların kullanılması önemle önerilmektedir.
Nedir “antibiotik yönetim programları” (antibiotic stewardship)? “Infectious Diseases Society of America” (IDSA), “Society for Healthcare Epidemiology of America” (SHEA) ve “Pediatric Infectious Diseases Society” tarafından 2007 yılında yayınlanan rehber hem bu kavramın tanımını yapmakta, hem de programın süreci ve fonksiyonu ile ilgili öneriler sunmaktadır.
Antibiotik yönetim programları; antimikrobial tedavi sırasında uygun ilacın, uygun dozda, uygun yoldan ve uygun sürede kullanılmasını amaçlar. Öncelikle antimikrobial kullanımına bağlı istenmeyen etkilerin görülmemesini hedefler. İstenmeyen etkilerin başında antibiotiklere direnç gelişmesi gelmektedir. İkincil hedef olarak ise gereksiz harcamaların önlenmesi gösterilmektedir.
Bu programların, hastanelerde, poliklinik veya diğer ayaktan tedavi ünitelerinde ve yaşlı bakım evleri, huzur evleri gibi uzun süreli yataklı bakım ünitelerinin hepsinde uygulanması gerekmektedir. Programa tüm sağlık çalışanları özenle uymalıdır. Programı geliştirecek ve uygulayacak multidispliner takım içinde, hekimlerin, infeksiyon kontrol görevlilerinin, eczacıların, mikrobiyologların ve bilgi işlem uzmanlarının yer alması önerilmektedir. Bu programların, başarılı olabilmeleri için, sağlık kurumunun üst yönetimi tarafından önemle desteklenmesi şarttır.
Program üyelerinin kanıta dayalı tanı ve tedavi rehberlerinin uygulanmasını sağlaması ve izlemesi, kontrol listeleri, klinik patikalar geliştirmeleri, eğitim ve izleme programları hazırlamaları gerekmektedir.
Antibiotik yönetim programları direnç gelişmesini önlemede elimizde kalan tek seçenek gibi gözükmektedir.
Türk İç Hastalıkları Uzmanlık Derneği ve Türk Hastane İnfeksiyonları ve Kontrolü Derneği işbirliği ile bu konuda yeni bir program başlatılmıştır. Umarım en kısa zamanda başarılı antimikrobial yönetim programı uygulamalarını ülkemizde de yaygın bir şekilde görebiliriz.
Konu ile ilgili yakın zamanda düzenlenen World Health Organization-Europe (WHO) kursundaki sunumumu “Seçme Sunumlar” bölümünde bulabilirsiniz.
H. Erdal Akalın
İlgilenenlere Öneriler
Timothy H. Dellit, Robert C. Owens, John E. McGowan, Jr., et.al., Infectious Diseases Society of America and the Society for Healthcare Epidemiology of America Guidelines for Developing an Institutional Program to Enhance Antimicrobial Stewardship. Clinical Infectious Diseases 2007;44:159–77.
Antimicrobial stewardship: systems and processes for effective antimicrobial medicine use, NICE guideline Published: 18 August 2015 nice.org.uk/guidance/ng15