Son yıllarda tüm dünyada sağlık hizmetlerinin sürdürülebilirliği ile ilgili tartışmalar yapılmaktadır. Son 10 yıl içinde gerek Avrupa ülkeleri, gerekse Amerika Birleşik Devletleri’nde önemli adımlar atılmış ve atılmaya devam etmektedir. Bu yıl içinde iki önemli kurum 2020 ve ötesi için sağlık sistemleri vizyonları ile ilgili raporlarını yayınladılar. Birbirlerine benzer görüşlerin ve çözüm önerilerinin olduğu bu raporlardan önemli konuları sizlerle paylaşmak istiyorum.

İlki Dünya Sağlık Örgütü-Avrupa bölümünün (WHO-Europe) 2020 vizyon çalışması “Health 2020: the new European policy for health and well being”.

Raporda Avrupa ülkelerinin çoğunda önemli iyileşmeler olduğu belrtilmekle beraber, gelişimin tüm ülkelerde eşit ve benzer olmadığı belirtiliyor. Bu bölge ülkelerinin hala önemli sağlık sorunları olduğu ve bunlarla ilgili önlemlerin alınması öneriliyor.

Avrupa bölgesinin önemli sorunları olarak belirlenen konular şunlar:

1. Toplum ve bireylerle ilgili;
   1. Yaşam süresinin uzaması ve çocuk sayısının azalması,
   2. Ülke içinde ve ülkeler arasında göç ve şehirleşmenin hızlanması ve şehirlerin büyümesi,
2. Hastalık yükünde kayma;
   1. Bulaşıcı olmayan hastalıklarda (kronik hastalıklar) artma ve hastalık yükünün ana sorumlusu olmaları,
   2. Depresyon ve kardiak hastalıkların sağlıklı yıllarda azalmaya neden olan en önemli iki hastalık olması,
3. Bulaşıcı hastalıklar;
   1. HIV ve tüberkülozun (özellikle dirençli MTB) hala Avrupa ülkeleri için önemli olması,
   2. Hem toplumsal hem de hastane infeksiyonlarına neden olan bakterilerde antibiotik dirençinin artması,
4. Sağlık sistemlerinin sorunları;
   1. Sağlık harcamalarının hızla artması,
   2. Primer sağlık hizmeti sunumunda (birinci basamak, aile hekimliği, v.b) yetersizlikler, koruyucu sağlık hizmetlerinin öneminin anlaşılamaması ve uygulamada yetersizlikler,
   3. Toplum sağlığı yaklaşımlarının bu dönemin gerisinde kalmış olması.

Raporda bu önemli sorunlara karşılık “yeni fırsatlar ve heyecan verici veya zorlayıcı” bazı gelişmelerin olduğuna da vurguda bulunuluyor. İşte bunların bazıları:

Yeni yaklaşımlar;

• 1. Toplumun ve bireyin sağlıklı olması ve idamesi gelişmişlik değerlendirmesinde önemli yer alıyor,

1. 1. Paylaşılan, iyi düşünülerek planlanmış sağlık yönetim sistemi,
   2. Paylaşılan liderlik,
2. Yeni gelişmeler ve girişimler;
   1. Teknolojik gelişmeler ve innovasyon,
   2. Sağlık okuryazarlığı: bilginin paylaşılması ve arttırılması, bireyin kendi sağlığının yönetimine katılımı ve hesap verebilirlilik,
   3. Küreselleşme ve şehirleşme sorunlarının çözümü,
3. Yeni kanıtlar;
   1. Sağlıklı olma ve sağlığı idame etmenin makroekonomik değerlendirilmesi,
   2. Sosyal farklılıklar ve sağlıkta eşitlik,
   3. Genomiks,
4. Toplumun yeni demografisi;
   1. Yaşlanan nüfus,
   2. Tüm dünyada fertilitede azalma,
   3. Göç.

 

Bu bilgilerin ışığında WHO-Europe önemli stratejik hedef belirledi 2020 için:Toplumların sağlığını ve sağlıklı olmalarını önemli şekilde iyileştirme, sağlıkta eşitsizlikleri azaltma ve sürdürülebilir insan-merkezli sağlık sistemlerinin varlığını sağlama.

 

Raporda bu hedeflere ulaşabilmek için hangi önceliklerin ele alınması, beklentilerin neler olduğu detayları ile paylaşılmaktadır. İlgilenenler için rapora ulaşılabilecek “link” ve WHO-Europe’un konu ile ilgili sunumu aşağıda verilmiştir.

 

Konu ile ilgili ikinci önemli rapor ise Dünya Ekonomik Formu “World Economic Form” tarafından hazırlanıp yayınlandı. Beş ülkeden geniş bir katılımcı kadrosu ve alışılmamış bir yöntem ile hazırlanan raporda vizyon, stratejiler ve belirsizlikler değişik senaryolar altında tartışılmış ve bunlara göre farklı sonuçlara varılmıştır.

Genel olarak kabul gören ve belirlenen stratejiler şunlardır:

Sağlık ve sağlık sistemini değiştirebilmek için ilgili veri ve bilgileri sahiplenmek/ulaşmak,

1. Sağlık sunumunda innovasyon,
2. Geleceğin sağlıklı şehir ve ülkelerinin inşa edilmesi/geliştirilmesi.

Raporda en önemli belirsizlik konuları olarak ortaya çıkan aşağıdaki yaklaşımlara dikkat çekilmektedir. Bu konular:

Bireyin toplumun sağlığı ile ilgili sorumluluğu, sağlık kültürü, sağlığın yönetimi, sağlık sistemlerinde innovasyon, sağlık bilgilerine ulaşım.

Tartışmalara katılan beş ülkenin 2040 vizyonları arasındaki farklılıklar ve benzerlikler oldukça dikkat çekici.

Bütün bu çalışmalar tüm dünyanın daha sağlıklı bir hale gelebilmek ve sağlığı idame ettirebilmek için ciddi bir uğraş içinde olduğunu göstermektedir. Türkiye’de de bu yönde bazı çalışmalar yapılmaktadır. Bu ve bunlara benzer çalışmalara katılımın arttırılması ve paydaşların geniş bir şekilde bir araya getirilerek daha katılımcı kararların alınması, daha iyi sonuçlara ulaşılmasında yardımcı olacaktır.

H. Erdal Akalın

İlgilenenlere:

• WHO-Europe: Health 2020: the European policy for health and well-being, 2012
• ( www.euro.who.int/en/what-we-do/health-topics/health-policy/health-2020-the-european-policy-for-health-and-well-being )

• World Economic Forum: Sustainable Health Systems Visions, Strategies, Critical Uncertainties and Scenarios. A report from the World Economic Forum, Prepared in collaboration with McKinsey & Company, January 2013.