Ulusal Hasta Güvenliği Vakfı (National Patient Safety Foundation) her yıl Mart ayının ilk haftasını hasta güvenliği farkındalık haftası olarak tanımlamıştır. Bu hafta süresince hasta güvenliği konusunda hem sağlık çalışanlarına hem de hasta, hasta yakını ve toplumun tüm üyelerine bilgi verilmektedir.
Tıbbi uygulama hataları veya hasta güvenliği ihlali konusu Institute of Medicine’ın birbiri arkasına yayınladığı raporlar ile tüm dünyada önemli bir sağlık sorunu olarak gündeme yerleşti. IOM’in ilk raporu Amerika Birleşik Devlet’lerindeki iki önemli çalışmaya dayanılarak hazırlandı. Hastaneye yatan hastalarda yapılan iki çalışmada, yan etki veya tıbbi bakım sırasında bir hata görülme sıklığı %2.9 ve %3.7 bulunmuştur. Bunların %58 ve %53’ü önlenebilir tıbbi hatalar olarak tanımlanmıştır. Bu veriler kullanılarak, 1997 yılı içinde ABD’de hastaneye yatan 33.6 milyon hasta esas alınarak yapılan varsayımlarda, tıbbi hata nedeni ile her yıl en az 44.000, belki de 98.000 hastanın öldüğü öngörülmektedir.
Nasıl tanımlanıyor hasta güvenliği ve tıbbi uygulama hataları:
Hasta güvenliği: Sağlık hizmetine bağlı hataların önlenmesi ve sağlık hizmetine bağlı hataların neden olduğu hasta hasarlarının eliminasyonu veya azaltılmasıdır.
Sağlık hizmetine bağlı hata (tıbbi hata): Hastaya sunulan sağlık hizmeti sırasında kasıtsız bir aksamanın neden olduğu beklenilmeyen sonuçlardır.
Uluslararası karşılaştırmalı çalışmalarda toplumların %22 ila %34’ü kendilerine veya bir yakınlarına verilen sağlık hizmeti sırasında tıbbi uygulama hatası yapıldığını algılamaktadır. Aynı sorularla bizim yaptığımız çalışmada ise toplumun tıbbi uygulama yapıldı algılaması %10 olarak saptanmıştır. Buna karşılık ABD’de sağlık çalışanlarının %42’si kendilerine veya yakınlarına verilen sağlık hizmeti sürecinde tıbbi uygulama hatası yapıldığı algılamasını belirtirken, bizim çalışmamızda bu oran %69 olarak bulunmuştur.
Hasta güvenliği farkındalığının arttırılması için hem sağlık çalışanlarına hem de topluma önemli sorumluluklar düşmektedir. Herşeyden önce tıp ve tüm sağlık çalışanı eğitim programlarında hasta güvenliği eğitimi yer almalıdır. Tüm sağlık kurumlarında hasta güvenliği kültürü geliştirilmesi için çaba sarfedilmelidir. Tıbbi uygulama hatalarının kişisel değil, sistemin bir hatası ve yetersizliği sonuçuortaya çıktığı gerçeği kabul edilip, iyileştirmeler sistematik olarak yapılmalıdır. Hataların kişisel olarak cezalandırılmasından kaçınılmalı, sistemik hatayı önleyecek çözümlerin geliştirilmesine çalışılmalıdır.
Bugün uygulanan sağlık hizmeti son derecede kompleks bir yapıya sahiptir. Tıbbi hataların büyük çoğunluğu bu kompleks sistem nedeni ile ortaya çıkmaktadır. Hataların ortaya çıkmasında rol oynayan en önemli nedenlerden birisi hekimlerle hastalar arasındaki iletişim sorunlarıdır. Hasta, hasta yakını ve toplumun diğer üyeleri için de daha güvenli sağlık hizmetine nasıl ulaşılabileceği konusunda sürekli bilgi verilmelidir. Öncelikli olarak hasta ve hasta yakınlarına ; hastalığın ne olduğu, bu hastalıkla ilgili ne yapılması gerektiği, ve bunların neden yapılması gerektiği açık bir şekilde anlatılmalıdır. Tüm hasta ve hasta yakınlarının da bu soruları doktorlarına sormaları gerekir.
Sağlık çalışanları yönünden hasta güvenliği iyileştirme yöntemleri arasında en önemli olanları şunlardır:
- Klinik uygulama rehberleri,
- Kritik yol haritaları,
- Klinik karar verme destek sistemleri,
- Davranış değişikliği sağlayacak eğitim programları.
Bütün bunların sağlanabilmesi için tüm çalışanların hasta güvenliği konusundasürekli eğitiminin sağlanması, liderler, çalışanlar ve hastalar arasında açık iletişimin teşvik edilmesi ve yeterli kaynak ayrılması şarttır.
İlgilenenlere Öneriler:
Hasta Güvenliği: Türkiye ve Dünya, Metin Çakmakçı ve H. Erdal Akalın (editörler), Füsun Sayek TTB Raporları/Kitapları-2010. TTB Yayınları 2011
www.ttb.org.tr/kutuphane/fsayek10_hastaguvenlik.pdf
Institute of Medicine, To Err is Human, IoM 2000
Institute of Medicine, Crossing the Quality Chasm, IoM 2001
National Patient Safety Foundation
National Patient Safety Agency, NHS